Ik zal je altijd vinden
John Ajvide Lindqvist
Het verhaal begint bedrieglijk gewoon, als een normale coming of age-roman. De negentien jarige John Lindqvist, inderdaad, de schrijver zelf, probeert zijn weg in het leven te vinden in het Zweden van 1985. Het is de periode waarin Olof Palme met de belofte van verbondenheid tussen groepen en mensen, de verkiezingen wint. Dezelfde Olof Palme die later vermoord wordt, een moord die ook in dit boek nog een rol zal spelen.
Johns grote droom is om goochelaar te worden, hij oefent hard voor de Scandinavische kampioenschappen en verdient wat geld met goochelen op de straat. Hij huurt voor een klein bedrag een achterkamer in een schimmig pand en heeft er geen idee van dat deze periode én het pand waar hij woont zijn leven zullen veranderen. Al vanaf het begint is er iets vreemds met het pand, hij krijgt telefoontjes van een stem die alsmaar vraagt of Sigge daar is, terwijl hij nóg de stem, nóg ene Sigge kent en er is een sterkte druk voelbaar, die meer en meer toen neemt.
Maar op een dag als John terug komt uit de gevangenis, hij is opgepakt voor winkeldiefstal, is de druk verdwenen en is er voelbaar iets veranderd in het huis. Tegelijkertijd gebeuren er steeds meer wonderlijke dingen, zo vallen er een periode lang alsmaar dode vogels uit de lucht en is er een zuigende kracht die hem alsmaar sterker naar het washok van zijn appartement toe trekt, waar opeens een groot hangslot op de deur zit. Daar gebeurt iets, daar is iets of iemand, dat wordt hem steeds duidelijker en ook dat dat “iets” te maken heeft met het steeds vreemder wordende gedrag van zijn buren die wél regelmatig in het washok vertoeven.
Het beangstigt hem enorm en als zijn buren hem benaderen, vlucht hij letterlijk weg uit het huis. Hij trekt halsoverkop bij zijn vriendin in, die hij nog maar net kent en probeert een tijdje een redelijk normaal leven op te leiden, met een baantje en met zijn vriendin, maar wordt enige maanden later toch weer als een magneet terug naar zijn oude appartement getrokken, naar dat wat hem zo beangstigd maar wat onontkoombaar is. Uiteindelijk maakt hij, net als zijn buren, zijn intrede in de wereld van het washok en betreedt hij de ‘De Andere Plaats’ en daarna verandert alles onomkeerbaar en is er geen weg meer terug.
‘De Andere Plaats’, door John ook wel ‘het veld’ genoemd, blijkt een plek waar je iets moet geven, om in ruil daarvoor te kunnen worden wie je ten diepste bent, waar je kunt veranderen in gedaantes die je niet had bedacht, maar die blijken overeen te komen met je diepste verlangens Een plaats waar je fantasieën uit kunt leven waarvan je niet eens wist dat je ze had. Het blijkt ook een plaats te zijn van verbondenheid. Verbondenheid met zijn buren, met wiens verlangens en diepste gedachten hij kennis maakt, zonder oordeel en zonder dat ze over hem oordelen.
Maar alles heeft zijn prijs, ben je eenmaal in ‘De Andere Plaats’ plaats geweest dan wil je die behoeftes in de echte wereld ook bevredigen, wat een uiteindelijk extreem destructieve gevolgen blijkt te hebben. John wordt steeds gewelddadiger en een aantal van zijn buren ondergaan door een uitleving van hun fantasieën in de realiteit, een gruwelijk lot.
Vanaf het moment dat tweede plaats zijn intrede doet, verschuift het verhaal van gewone fictie met surrealistische aspecten naar een meer en meer surrealistische wereld. Ingrijpende gebeurtenissen uit Johns jeugd, waarin hij een tijdje voor een gevlucht mishandeld vijf jarig jongetje zorgde, komen terug en blijken álles met wat er op ‘De Andere Plaats’ gebeurt te maken te hebben, al valt het als lezer niet altijd mee dat goed te ontrafelen.
Tussen alle steeds absurder en ook wel gewelddadiger wordende gebeurtenissen door gaat het boek ten diepste over het verlangen om te mogen zijn wie je bent, zonder beperkingen of oordeel van wie dan ook en over het diepe verlangen naar verbondenheid in een wereld waar zoveel existentiële eenzaamheid is, omdat iedereen maskers draagt en niet toont wie hij ten diepste is. In de echte wereld in het onmogelijk de ander, en jezelf, echt te kennen, maar op ‘De Andere Plaats’ worden niet alleen je eigen wezen en je diepste verlangens getoond, maar ook die van anderen. Dat geeft een verbondenheid die al het isolement en alle eenzaamheid opheft. Maar het boek maakt ook duidelijk dat als sommige wensen werkelijkheid worden de destructieve gevolgen niet te overzien zijn en waarom wensen dus vaak maar gewoon het beste wensen kunnen blijven.
Het is een ontregelende mengeling van realiteit, fictie, en magische realisme, met aan het eind zelf horrorachtige elementen en na uitlezen van het boek bleef ik nogal in verwarring achter. Enerzijds tolde mijn hoofd van de ontknoopbare samenhang van de gebeurtenissen en was het me vooral aan het eind veel te gewelddadig, anderzijds is het onontkoombaar dat Lindqvist goed kan schrijven en tussen alle ontwikkelingen door grote thema’s te pakken heeft. Het was me wel duidelijk dat de schrijver de soms bijna horrorachtige elementen inzet om zijn boodschap uit te vergroten en te onderstrepen, maar af en toe was het mij te surrealistisch en vooral te gewelddadig, ook al omdat op de cover van het boek gesproken wordt van een literaire thriller, zodat de wereld waarin ik al lezen terecht kwam me nogal overviel. Desalnietemin een boek wat wel een tijdje door mijn hoofd zal blijven spoken.
ISBN 9789056725648 | Paperback | 288 pagina's | Signatuur | augustus 2016
Vertaald door Edith Sybesma
© Willeke, 5 september 2016
Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER