De duivel en de duistere diepte
Stuart Turton
Voordat je begint aan dit verhaal is er een plattegrond van een Oost-Indiëvaarder, en een proloog waarin verteld wordt over de VOC. En hoe het er in die tijd, de zeventiende eeuw, aan toe ging. Wat er meestal vervoerd werd, hoe lang de reis van Batavia naar Amsterdam duurde, en vooral de gevaren onderweg. De minste waren de ziektes die konden uitbreken of de piraterij die dreigde, maar vooral dit: men beschikte niet over de navigatie-instrumenten, zoals we die nu kennen, dus als men van de route af dreigde te raken, bijvoorbeeld door een storm, had men geen idee waar men zich bevond.
Na een beknopte introductie van de hoofdpersonen begint het verhaal.
Het is 1634. VOC-schip de Saerdam verlaat Batavia als deel van een vloot van zeven schepen voor de terugweg naar Amsterdam.
Aan boord zijn onder andere twee vrienden, die men de Beer en de Mus noemt. Arent Hayes, inderdaad een oersterke beer van een kerel, en Sammy Pipps, de veel kleinere, knappe alchemist en detective.
De laatste wordt door de gouverneur-generaal, Jan Haan in de boeien geslagen om in Amsterdam zal te worden geëxecuteerd. Wat de beschuldiging is, dat wil Haan niet zeggen. Arent is behalve de beschermer van Pipps, ook de neef van Haan, hetgeen nog een probleem wordt. Want Arent valt duidelijk voor de charmes van Haans vrouw Sara, hetgeen ook nog eens wederkerig is.
Behalve passagiers is er ook een afdeling musketiers aan boord, als bewaking, want Haan heeft iets geheimzinnigs aan boord laten brengen. Een deel daarvan is in het grootste geheim zonder medeweten van de kapitein aan boord gesmokkeld, en het andere is iets wat De Vinding genoemd wordt. Niemand weet wat het is, het zit opgeborgen en wordt bewaakt.
De ellende begint al voordat het schip af kan varen: een van de bemanningsleden wordt opgehangen, maar deze is ondanks dat zijn tong afgesneden is in staat een vervloeking over het schip en zijn bemanning uit te roepen. En deze man, die de leproos genoemd wordt, lijkt toch aanwezig op het schip! Maar hij was dood! Groot raadsel!
Overal zijn er tekenen: het teken van de Duivel, Ouwe Tom genoemd. Is Ouwe Tom de leproos?
Nee, natuurlijk geloven onze hoofdpersonen niet in de duivel, in tegenstelling tot de bemanning. Maar dat die toch bezit heeft genomen van iemand op het schip, dat moet wel zo zijn: de levende have wordt om het leven gebracht, de leproos wordt gezien en de stem van de duivel fluistert iedereen de woorden ’wat is je diepste wens?’ in, om iets akeligs te eisen in ruil voor de vervulling daarvan.
En steeds verschijnt er het teken van Ouwe Tom.
Arent, als assistent van de gevangene Pipps, wordt gevraagd de zaak te onderzoeken, Hij krijgt hulp van Sara, die zich ontpopt als een sterke, en voor die tijd moderne vrouw. Kunnen zij het raadsel die ten grondslag liggen van de vreemde gebeurtenissen ontcijferen?
Er is duidelijk iemand die koste wat kost wil voorkomen dat de Saerdam Amsterdam bereikt. Is de dagenlange storm die opsteekt het werk van de duivel? In hoeverre is het verleden van de opvarenden een oorzaak van al de ellende die zich over hen uitstort?
Er vallen vele slachtoffers, niet alleen door toedoen van Ouwe Tom, maar ook door de tweespalt tussen bemanning en musketiers. Hun leiders zijn het vaak oneens, er heerst jaloezie en haat ingegeven door egoïstisch winstbejag.
De vele vragen worden mondjesmaat beantwoord. In de geest van de zeventiende eeuw, zodat je als lezer twijfelt: in hoeverre is hier echt sprake van een duivel, een bovenaards wezen? Ben je een spookverhaal aan het lezen? Of is het een soort Maigret maar dan op een Oost-Indiëvaarder? Of toch een thriller, maar dan met een bovenaardse tintje?
Stuart Turton vertelt in een nawoord dat hij het zelf ziet als ‘historie als fictie’. Hij vraagt de lezer hem niet vast te pinnen on onjuistheden. Veel klopt, maar er moest ook het een en ander veranderd worden ten behoeve van het verhaal. De sfeer lijkt evenwel goed te passen in die tijdsgeest. Er heerst bijgeloof, en een soort minachting voor een mensenleven, zoals dat in de zeventiende eeuw het geval was.
Turton is geïnspireerd geraakt door het verhaal over de Ondergang van de Batavia en hij heeft dan ook onderzoek gedaan naar die tijd en de VOC, hetgeen duidelijk te merken is.
Wat absoluut een feit is dat het een boek is dat je ademloos uitleest. Stuart Turton verstaat de kunst om te boeien uitstekend: hij laat je tot op het laatst gissen wie in vredesnaam degene is die de rol van Ouwe Tom vervult. En hij is behalve een goed verteller, ook iemand die er een mooie schrijfstijl op na houdt. Genieten dus.
Stuart Turton (1980, Widnes) studeerde aan de Universiteit van Liverpool om daarna in Shanghai als leraar te gaan werken. Terug in Londen werd hij journalist. Hij debuteerde in 2018 met De zevenvoudige dood van Evelyn Hardcastle.
De duivel en de duistere diepte is een fantastische opvolger. Het zal worden verfilmd als een serie in zeven delen.
ISBN 9789044362169 | Paperback | 544 pagina's | Uitgeverij The House of the Books | juli 2021
Vertaald uit het Engels door Erica Feberwee
© Marjo, 30 oktober 2021
Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER